Inleiding
In Nederland is het goed leven, werken en ondernemen. Dit wordt mede mogelijk gemaakt door de digitale transitie die onze maatschappij en economie doormaken. Digitalisering bepaalt de banen en dienstverlening van de toekomst en is onmisbaar in de klimaattransitie en vergrijzende samenleving. Nederland behoort tot de best presterende digitale economieën van Europa en heeft een uitstekende uitgangspositie om de kansen van digitalisering te benutten. Kansen voor een concurrerender, productiever, veerkrachtiger bedrijfsleven, doordat nieuwe producten, diensten, markten en toepassingen ontstaan. Kansen voor toekomstig verdienvermogen, welvaart en oplossingen voor allerlei maatschappelijke vraagstukken, door de ontwikkeling en toepassing van digitale technologieën zoals artificiële intelligentie (AI) en Quantum. En kansen voor ons vestigingsklimaat, door een veilige, betrouwbare en hoogwaardige digitale infrastructuur. Het behouden en verder verbeteren van onze uitgangspositie is echter niet vanzelfsprekend. Onze weerbaarheid en welvaart staan onder druk, onder meer door geopolitieke spanningen, krapte op de arbeidsmarkt en doordat niet alle burgers en bedrijven kunnen participeren in een meer digitale wereld. Dit zijn urgente knelpunten voor een succesvolle digitale transitie en vragen om grote investeringen, nauwe samenwerking en het creëren van de juiste randvoorwaarden.
Om de vruchten van de digitale transitie te blijven plukken en onze toekomstige welvaart te waarborgen, moeten we werken aan een weerbare, ondernemende, vernieuwende en duurzame digitale economie. Een economie waarin iedereen in Nederland mee kan doen. Waarin we kansen stimuleren en omarmen, op een manier waarmee onze publieke waarden veilig worden gesteld. Daar willen we gezamenlijk werk van maken, met het bedrijfsleven, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en medeoverheden.
“De huidige digitale revolutie biedt geweldige kansen voor onze maatschappij en economie. Die kansen gaan we benutten met uitstekende digitale vaardigheden, een sterke Europese digitale markt, hoogstaande digitale infrastructuur en ambitieuze samenwerking in technologische innovatie. Tegelijkertijd zorgt digitalisering voor een digitale kloof en groeiende ongelijkheid in onze samenleving. Ook onze veiligheid, rechtsstaat, democratie, mensen- en grondrechten en concurrentievermogen staan onder druk. Dat vraagt om solide spelregels, toezicht en strategische autonomie”.
(Bron: Coalitieakkoord 2021 – 2025)
Het kabinet heeft de digitale transitie prominent benoemd in het coalitieakkoordi en de Tweede Kamer geïnformeerd over de hoofdlijnen van het digitaliseringsbeleid (hierna: de hoofdlijnenbrief).i In de hoofdlijnenbrief zijn de ambitie en doelen van het Kabinet voor de digitale transitie van onze samenleving en economie geschetst rondom vier thema’s: digitaal fundament, digitale overheid, digitale samenleving en digitale economie. Het kabinet heeft het thema ‘digitale overheid’ en een aantal thema’s van het ‘digitaal fundament’ uitgewerkt in de Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren (hierna ook: werkagenda).i Het thema cyberveiligheid, een belangrijk onderdeel van het digitaal fundament, is uitgewerkt in de Nederlandse Cybersecurity Strategie.i De agenda voor de ‘digitale samenleving’ volgt in de eerste helft van 2023.
De digitale economie is een van de prioriteiten en een belangrijke verantwoordelijkheid van de minister van Economische Zaken en Klimaat (EZK).i Om een weerbare en welvarende digitale economie te realiseren die Nederland verdient is een heldere visie onmisbaar. In deze Strategie Digitale Economie geven we daar invulling aan en worden de ambitie, doelstellingen en inzet van de minister van EZK, in samenwerking met de betrokken collega’s, voor de digitale economie uitgewerkt. Daarmee bevat deze strategie de uitwerking van het onderdeel digitale economie uit de hoofdlijnenbrief digitalisering en een aantal thema’s uit het digitaal fundament: digitale autonomie en goedwerkende digitale markten en diensten en digitale infrastructuur.
De hoofdlijnen van de Strategie Digitale Economie
Onze ambitie is een weerbare, ondernemende, vernieuwende en duurzame digitale economie, waarin iedereen in Nederland mee kan doen. In lijn met het coalitieakkoord en de werkagenda zet de strategie stevig in op het benutten van kansen, het versterken van het fundament, het borgen van publieke waarden en het zorgvuldig afwegen van publieke belangen in de digitale transitie. We richten onze blik daarbij nadrukkelijk op Europa en de wereld en kijken verder dan deze kabinetsperiode. Om deze ambitie te realiseren zetten we in op de volgende prioriteiten:
Versnellen digitalisering mkb
Wij willen dat het Nederlandse bedrijfsleven in Europa een koploper is in de digitale transitie. Dat betekent dat in 2030 ten minste 95% van het midden- en kleinbedrijf (mkb) een digitaal basisniveau heeft en ten minste 75% van het mkb digitale technologieën zoals cloud, artificiële intelligentie en big data toepast.
Stimuleren digitale innovatie en vaardigheden
We zetten in op het verzilveren van de kansen die digitale technologieën bieden en op betere digitale vaardigheden en een toekomstbestendige arbeidsmarkt. Dit doen we door publiek-privaat te investeren in randvoorwaarden voor cloudtoepassingen en in digitale technologieën, zoals artificiële intelligentie, quantum, blockchain en 5/6G. En door te streven naar 1 miljoen digitaal geschoolden in 2030.
Creëren van de juiste randvoorwaarden voor goedwerkende digitale markten en diensten
We werken aan markten waar consumenten keuzevrijheid en vertrouwen hebben, waar bedrijven op een gelijk speelveld concurreren, en ondernemen in Nederland aantrekkelijk is. Dit doen we door effectieve implementatie, toezicht en handhaving van Europese regelgeving.
Behouden en versterken van een veilige, betrouwbare en hoogwaardige digitale infrastructuur
We willen de koppositie van Nederland als digitaal knooppuntin Europa en de wereld behouden en versterken. We doen dit door samen met onze partners te werken aan een integrale visie op de digitale infrastructuur, en door het dichten van de digitale kloof met 19.000 adressen in de buitengebieden.
Versterken cybersecurity
We streven naar een digitaal veilig Nederland waarin bedrijven en burgers ten volle kunnen profiteren van deelname aan de digitale samenleving, vrij van zorgen over cyberrisico’s.Dat betekent het verhogen van de digitale weerbaarheid van bedrijven en burgers, veiligere digitale producten en diensten en versterken van de cybersecurity-arbeidsmarkt en het onderwijs.
Onze aanpak
We willen bedrijven, burgers, de Tweede Kamer en samenwerkingspartners informeren, inspireren en motiveren om samen met ons werk te maken van een ondernemende en vernieuwende digitale economie. Dit doen we niet geïsoleerd, maar in samenwerking met andere departementen. Die samenwerking is onmisbaar om de digitale transitie in goede banen leiden. Daarom zijn bij de totstandkoming van de strategie een groot aantal verschillende partijen betrokken. Onze inzet staat niet op zichzelf. De strategie is ontwikkeld in samenhang met de eerder genoemde Werkagenda “Waardengedreven Digitaliseren” en de Nederlandse Cybersecuritystrategie. Datzelfde geldt voor aanpalend beleid van de minister van EZK, zoals het strategisch en groen industriebeleidi en beleid gericht op het Nederlandse vestigings- en ondernemingsklimaat.i Ook zijn de voorlopige inzichten betrokken van beleid dat later nog aan de Kamer wordt aangeboden, zoals de Internationale Cyberstrategie en de Kamerbrief Open Strategische Autonomie.i Tot slot is onze inzet gerelateerd aan de digitale strategie van de Europese Unie ‘het Europees Digitaal Decennium’i en ingebed in een sterk internationale context.
Deze strategie beschrijft de ambitie en beleidslijnen waarlangs wij de digitale transitie van de economie willen vormgeven. Hoewel deze transitie gepaard gaat met de nodige onzekerheid en met snelle technologische ontwikkelingeni, bieden we hiermee een kader en een kompas om met elkaar een digitale economie vorm te geven die werkt voor iedereen. De komende periode zal dit op onderdelen verder worden geconcretiseerd, zoals in de Verkenning Digitale Infrastructuur en een nadere invulling van digitale autonomie van de digitale economie en infrastructuur. De uitwerking en uitvoering daarvan zal ook plaatsvinden in interbestuurlijke en interdepartementale samenwerking, in dialoog met het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties, en altijd met oog voor wat actuele ontwikkelingen en opkomende kansen van ons vragen.
[1] Coalitieakkoord VVD, D66, CDA en ChristenUnie ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’ (Kamerstukken II 2021/22, 35 788, nr. 77).
[2] Brief van de Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de Minister van Economische Zaken en Klimaat, de Minister van Justitie en Veiligheid en de Minister van Rechtsbescherming van 8 maart 2022 over ‘Hoofdlijnen beleid voor digitalisering’ (Kamerstukken II 2021/22 26 643, nr. 842).
[3] Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren | Rapport | Rijksoverheid.nl
[4] Kamerstuk 26 643, nr. 925
[5] Kamerstuk 26 643, nr. 842
[6] Kamerstuk 29 826 nr. 145
[7] Kamerstuk 32 637 nr. 493
[8] Kamerstuk 2022Z19309
[9] EU Communication (2021) 2030 Digital Compass: the European way for the digital decade
[10] FreedomLab (2022) Toekomstverkenning Nederlandse Digitale Economie 2030